یکی از دغدغه های امروزه جامعه برای خانواده های متدین عدم تمایل جوانان آنها به اعتقادات مذهبی یا به عبارتی دین گریزی می باشد . این مسئله چنان بخش عظیمی از جامعه را فرا گرفته که بسیاری از جوانانی که به مشاوره قبل ازدواج مراجعه می کنند تمایل دارند با افرادی ازدواج کنند که بر خلاف خانواده خود تمایلات مذهبی زیادی نداشته باشد . بسیاری از جوانان وقتی صحبتی درباره مسائل مذهبی و دینی پیش می آید بسیار واضح عدم تمایل و زدگی خود را از دین بیان می کنند و البته این نکته قابل انکار نیست که بسیاری از این جوانان به دلیل خود دین دچار این زدگی نشده اند بلکه رفتار دیگران این احساس را در آنها ایجاد نموده . برخی دیگر از جوانان به دلیل تبلیغات منفی که درباره دین انجام می گیرد و عدم توانایی به پاسخ هایی که ذهن آن ها را اشغال کرده دچار گریز از اعتقادات مذهبی گشته اند .
یکی از موضوعاتی که والدین باید به آن توجه کنند ، درک جوانان در این دوره سنی می باشد . معمولا در این دوره جوانان از خانواده فاصله گرفته و تمایل دارند با همسالان خود ارتباط داشته باشد و این مسئله خود ممکن است آسیب های زیادی برای جوان به همراه داشته باشد که یکی از آنها از بین رفتن اعتقادات مذهبی در آنها است . وقتی جوان احساس کند والدین به حرفهای او گوش می دهند و تنها قصد تعیین و تکلیف برای وی ندارند و به خواسته ها و تفکرات وی اهمیت می دهند ، می توانند والدین را دوست خود به حساب آورده و درباره مشکلات و تفکرات خود با آنها صحبت کند .
دوره نو جوانی و جوانی از مهمترین دوره های زندگی هر فرد به حساب می آید دکتر محمد رضا تابع جماعت متخصص روانشناس خانواده و ازدواج معتقد هستند که حاصل عدم تعامل والدین با جوانان را بر هم خوردن تعادل روانی در آنها و احساس بیگانگی با خانواده می دانند که باعث طغیان علیه باور ها ، تفکرات ، مذهب و موارد دیگر می شود . برای آن که بهتر بتوانیم به دلایل گریز جوانان از دین بپردازیم ابتدا باید نگاهی به ویژگی های دوره جوانی انداخت .
ویژگی های دوره جوانی
- ایجاد شخصیت مستقل : یکی از اصلی ترین و اولین ویژگی هایی که در دوره جوانی خود را بیشتر نشان می دهد تمایل به ایجاد شخصیت مستقل در جوانان است . در این حالت جوان تمایل دارد تا نوع ظاهر و رفتار خود را متمایز از خانواده دانسته و بر اساس خواسته ای خود عمل کند . جوانان می خواهند به خانواده و اطرافیان بفهمانند که بزرگ شده اند و توانایی تفکر مستقل را دارند . در این شرایط برخورد مناسب والدین و جهت دهی به جوانان در حین حفظ شخصیت آنها می تواند باعث شود تا جوان در مسیر مناسب قرار گیرد .
- تمایل به معاشرت با همسالان : همه افراد در همه سنین نیازمند دوستی با دیگران هستند . در دوره جوانی افراد تمایل بیشتری به معاشرت با همسالان خود دارند و تمایل دارند تا زمان بیشتری را با دوستان خود سپری کنند . بر اساس تحقیقاتی که در روانشناسی خانواده انجام گرفته جوانانی که در خانواده روابط ضعیف تری با والدین دارند به همسالان خود پناه می برند زیرا احساس می کنند احساسات و مشکلاتی مشابه با یکدیگر دارند . به همین علت انتخاب دوست مناسب در این دوران از اهمیت بالایی برخوردار است .
- شدت یافتن غریزه جنسی : در دوران جوانی غریزه جنسی شدت بیشتری نسبت به تمام دوران های زندگی پیدا می کند . غرایز جنسی تاثیرات فراوانی بر جسم و روان افراد دارد و بسیاری از رفتار و اعمال افراد بر اساس غرایز جنسی که در آنها وجود دارد می باشد . اگر این غریزه به شکل درست و عاقلانه پرورش پیدا کند ، زندگی در مسیر صحیح ادامه می یابد در غیر این صورت ممکن است در اثر افراط و تفریط در این مسئله آسیب های روانی و جسمی زیادی برای افراد به دنبال داشته باشد .
- تمایل به آزادی : دوره جوانی را می توان به دوران بی قانونی نیز تعبیه نمود . در این دوران جوانان بیشتر تمایل دارند تا آزادی های بی قید و شرطی داشته باشند و چه بسا قانون ها و اعتقادات خانوادگی و اجتماعی را زیر پا گذاشته و بر اساس تمایلات بی حساب خود رفتار کنند .
شایع ترین دلایل گریز جوانان از اعتقادات مذهبی چیست ؟
- عدم ارائه اطلاعات مناسب توسط خانواده ها : بسیاری از خانواده ها بدون ارائه دلیل و آگاه نمودن فرزندان خود از دلیل انجام فرائض دینی ، تنها خواستار اطاعت فرزندان خود هستند که همین مسئله باعث می شود وقتی جوان در محیط های مختلف اجتماعی قرار می گیرد ، با شبهات فراوانی رو به رو شده که پاسخی برای آن نداشته و تحت تاثیر افکار و فلسفه های مختلف دیگر قرار گیرد . بسیاری از متخصصین از جمله دکتر نسرین باقری متخصص روانشناس خانواده و ازدواج نا آگاهی جوانان نسبت به فلسفه های دینی را یکی از اصلی ترین دلایل دین گریزی جوانان می دانند ، وقتی جوان در محیطی قرار می گیرد که باور های مذهبی زیر سوال می رود به علت عدم اطلاعات کافی دچار احساس حقارت می گردد و برای سرپوش گذاشتن بر روی این مسئله مرام و مسلک دیگران را می پذیرد .
- عدم تمایل به داشتن مسئولیت : پذیرش اعتقادات مذهبی مسئولیت و رعایت حد و مرز هایی را با خود به دنبال دارد که بسیاری از جوانان تمایل به حفظ آن نداشته و تمایل دارند تا آزادانه هر عملی را که می خواهد بدون احساس گناه انجام دهد .
- عدم برخورد مناسب : یکی از دلایل گریز جوانان از اعتقادات مذهبی که در خانواده ها آنها وجود دارد عدم بر خورد صحیح و مناسب با جوان است . به عنوان مثال ممکن است گناهی از جوان سر بزند که بعد از آن احساس پشیمانی کند ، اما خانواده مذهبی وی چنان برخورد نا مناسبی با او داشته باشند که وی را برای همیشه از اعتقادات مذهبی گریزان کند .
- الگو های نا مناسب : یکی از ویژگی های بارز دوران جوانی الگو پذیری زیاد می باشد . این الگو پذیری به اندازه ای زیاد می باشد که گاهی بدون استدلال منطقی موضوعات مختلف را می پذیرند . تبلیغات غیر مستقیم که الگوی های ضد دینی را به شکل زیبایی برای جوان نشان می دهد و معاشرت با دوستانی که افرادی مذهب گریز یا ضد مذهب هستند می تواند از دلایل دیگر عدم تمایل به اعتقادات مذهبی در جوانان باشد .
راه های جلوگیری از دین گریزی در جوانان
ایجاد ارتباط موثر با جوان چه ار طریق خانواده چه از طریق ارتباط با یک مشاور که در مراکزی همچون مطب روانشناسی انتخاب نو حضور دارند و می توانند با ایجاد روابط دوستانه و همدلانه با جوان ارتباط بر قرار کنند و وی را در جهت مسیر صحیح راهنمایی کنند ، می تواند موثر باشد . در نظر گرفتن وضعیت روانی جوان و ارائه اطلاعات مفاهیم دینی که باید در قالب زبان روز به همراه استدلال مطرح شود ، می تواند اثرات زیادی در درک ، پذیرش و جلوگیری از دین گریزی در جوانان شود . جوان باید بداند در دین تعقل ضروری می باشد و مسائل مذهبی باید متناسب با دوره جوانی برای وی مطرح شود تا هم جذابیت برای او داشته باشد و هم کنجکاوی او را تحریک کند . البته در این بین نحوه تربیت والدین و آشنا نمودن فرزندان خود از دوره کودکی با مفاهیم دینی و ایجاد علاقه به مسائل مذهبی را نمی توان نادیده گرفت که سهم بزرگی در جلوگیری از دین گریزی جوانان دارد.