مقطع‌نگاری رایانه‌ای یا برش‌نگاری رایانه‌ای یا توموگرافی رایانه‌ای (سی تی یا سی ای تی اسکن) به پزشک امکان رؤیت درون بدن شما را میدهد. این روش از اشعه ایکس و یک کامپیوتر برای نمایش تصویر اندامها، استخوانها، و سایر بافتها استفاده میکند. جزئیات نشان داده شده در سی تی اسکن از اشعه ایکس معمولی بیشتر است.
سی تی اسکن را میتوان برای تمامی اعضای بدن انجام داد. انجام سی تی اسکن چندان زمانبر نیست و دردی نیز ندارد.
عملکرد سی تی اسکن به چه صورتی است ؟
سی تی اسکن دارای پرتوی باریکی از اشعه ایکس است که به دور بخشی از بدن شما چرخیده و حلقه میزند. این کار چند سری تصویر از زوایای مختلف را ارائه میکند. کامپیوتر از این اطلاعات برای ایجاد یک تصویر چند مقطعی استفاده میکند. این اسکن دو بعدی (2D) مانند یک تکه نان، بخشی از درون بدن شما را نشان میدهد. این روند تکرار میشود تا چند برش تصویری ایجاد شود. کامپیوتر این برش ها را روی هم قرار داده و تصویری دقیق از اندامها، استخوانها و عروق خونی شما را ایجاد میکند. برای مثال، یک جراح می تواند از این اسکن برای بررسی تمامی زوایای تومور استفاده کرده و برای عمل جراحی آماده شود.
سی تی اسکن چه کاربردی دارد ؟
پزشکان بنا به دلایل متعددی انجام سی تی اسکن را تجویز میکنند:
- مشکلات مربوط به استخوانها و مفاصل، مانند شکستگی پیچیده استخوان و تومورها با میتوان با استفاده از سی تی اسکن تشخیص داد.
- در صورتی که سرطان، بیماریهای قلبی، آمفیزم یا تودههای کبدی داشته باشید، سیتی اسکن به پزشک شما در تشخیص بیماری کمک خواهد کرد.
- آسیبها و خونریزیهای داخلی که ممکن است به دلیل تصادف ایجاد شده باشند با استفاده از سی تی اسکن قابل رؤیت خواهند بود.
- از سی تی اسکن میتوان برای موقعیتیابی تومور، لخته خون، مایعات اضافی و یا عفونت استفاده کرد.
- از سی تی اسکن میتوان برای طرحدرمان و یا اعمالی از قبیل بیوپسی، جراحی و پرتودرمانی استفاده کرد.
- پزشکان با مقایسه نتایج سی تی اسکن میتوانند روند بهبود و پاسخدهی طرحهای درمانی را نیز بررسی کنند. برای مثال بررسی اسکنهای مختلف از یک تومور میتواند واکنش آن نسبت به شیمیدرمانی یا پرتودرمانی را نشان دهد.
آیا انجام سی تی اسکن خطرناک است ؟
در سیتیاسکن از اشعه ایکس استفاده میشود، و این اشعه تشعشعات یونیزه را ایجاد میکند. مطالعات نشان داده که این نوع تشعشعات میتوانند به DNA آسیب رسانده و منجر به سرطان شوند. اما ریسک آن بسیار پایین است ( احتمال ابتلا به سرطان کشنده طی استفاده از سیتی اسکن، یک در دوهزار است).
اما افزایش تعداد سیتیاسکنها در طول عمر خود و در معرض تشعشعات بودن خطر ابتلا به سرطان را افزایش میدهد. بنابراین با هر سیتیاسکن این ریسک افزایش پیدا میکند. بهتر است دررابطه با مزایا و معایب سیتیاسکن با پزشک خود مشورت کنید و از او بپرسید چرا انجام سیتیاسکن برای شما ضروری است.
تشعشعات یونیزه برای کودکان خطرناکتر است. چراکه کودکان در سن رشد هستند و احتمال قرار گرفتن آنها در معرض تشعشعات بیشتر از سایر افراد است. بهتر است قبل از انجام سیتیاسکن از پزشک خود سوال کنید که آیا دستگاه سیتیاسکن برای کودکان تنظیم شده است یا خیر.
در صورتی که باردار هستید به پزشک خود اطلاع دهید. اگر نیاز به تصویربرداری از ناحیه شکمی داشته باشید، ممکن است پزشک شما تصویربرداری فراصوت را پیشنهاد دهد..
عوارض سی تی اسکن چیست؟
برخی از افراد نسبت به مواد حاجب حساسیت دارند. در اغلب مواقع این واکنش خفیف است. حساسیت نامبرده میتواند منجر به خارش و یا قرمزی پوست شود. در موارد بسیار کمی رنگ مواد حاجب منجر به واکنشهای تهدید کننده حیات میشود. به همین دلیل ممکن است پزشک پس از انجام سیتیاسکن شما را معاینه کند. هرگونه حساسیت نسبت به مواد دارویی، غذاهای دریایی و یا یُد را به پزشک خود اطلاع دهید.
در صورتی که به دیابت مبتلا هستید و داروی متفورمین مصرف میکنید نیز باید به پزشک خود اطلاع دهید. پزشک به شما خواهد گفت که آیا میتوانید قبل و بعد از سیتیاسکن داروی خود را مصرف کنید یا خیر.
اگرچه این حالت بسیار نادر است، اما مواد حاجب میتوانند منجر به مشکلات کلیوی شوند. در صورتی که مشکلات کلیوی دارید، قبل از انجام سیتیاسکن به پزشک خود اطلاع دهید.
چگونه برای سی تی اسکن آماده شوم؟
میتوانید داروهای خود را مصرف کنید. اما 4 ساعت قبل از انجام سیتی اسکن نباید مواد کافئیندار بخورید یا سیگار بکشید. سیتیاسکن از اشعه ایکس استفاده میکند، پس در صورتی که باردار هستید استفاده از این روش به شما توصیه نمیشود.
در صورتی که شرایط زیر را دارید به پزشک و یا تکنسین خود اطلاع دهید:
- بارداری
- انجام پرتودرمانی