محققان استنفورد آزمایش خونی ابداع کرده‌اند که سرعت پیری ۱۱ اندام بدن را جداگانه اندازه‌گیری می‌کند. این روش با تحلیل ۳۰۰۰ پروتئین خونی، سن بیولوژیک هر عضو را مشخص کرده و نشان می‌دهد ۲۰% افراد بالای ۵۰ سال حداقل یک اندام با پیری شتاب‌گرفته دارند. این یافته‌ها راه را برای پزشکی شخصی‌سازی‌شده ضدپیری هموار می‌کند.
در یک دستاورد علمی که می‌تواند نحوه نظارت بر روند پیری و بیماری‌ها را متحول کند، دانشمندان مؤسسه پزشکی استنفورد آزمایشی خونی معرفی کرده‌اند که قادر است سرعت پیری هر یک از اندام‌های بدن را به‌صورت جداگانه اندازه‌گیری کند.
این مطالعه به سرپرستی عصب‌شناس تونی ویس-کوری (Tony Wyss-Coray) نشان می‌دهد که چگونه پروتئین‌های خون می‌توانند برای تخمین سن بیولوژیکی ۱۱ سیستم کلیدی بدن از جمله مغز، قلب، کبد، ریه، کلیه، ماهیچه، پانکراس، سیستم ایمنی، بافت چربی، روده‌ها و رگ‌های خونی مورد استفاده قرار گیرند.
برخلاف معاینات پزشکی سنتی که بدن را به‌عنوان یک کل بررسی می‌کنند، این تست به‌طور خاص مسیر پیری هر اندام را به‌صورت مجزا شناسایی می‌کند. پژوهشگران با تحلیل نمونه‌های خونی بیش از ۴۴,۰۰۰ فرد بین ۴۰ تا ۷۰ سال در بانک اطلاعاتی پزشکی بریتانیا (UK Biobank)، حدود ۳,۰۰۰ پروتئین پلاسمایی را ردیابی کردند و با بهره‌گیری از یادگیری ماشین، بررسی کردند که پروفایل پروتئینی هر اندام تا چه حد با سن واقعی فرد همخوانی دارد یا از آن منحرف است.
سن بیولوژیکی اندام‌ها؛ شکاف سنی بدن و واقعیت
در این تحقیق، مفهوم «پیری اندام‌محور» به‌صورت «شکاف سنی» تعریف شده است: تفاوت میان سن بیولوژیکی اندام و سن تقویمی فرد.
-
اگر شکاف سنی مثبت باشد، یعنی اندام مربوطه سریع‌تر از حد انتظار در حال پیر شدن است.
-
اگر منفی باشد، اندام جوان‌تر و مقاوم‌تر از حد معمول عمل می‌کند.
پیری اندام به اندام؛ یافته‌های نگران‌کننده و امیدوارکننده
این یافته‌ها پیامدهای قابل توجهی دارند. مطالعه نشان می‌دهد که حدود ۲۰٪ از افراد بالای ۵۰ سال حداقل یک اندام دارند که سریع‌تر از حد طبیعی در حال پیر شدن است. حتی ۱.۷٪ از شرکت‌کنندگان علائم پیری شتاب‌گرفته در چندین اندام را نشان دادند که آن‌ها را در معرض خطر جدی بیماری زودرس و مرگ قرار می‌دهد.
این شکاف‌ها فقط در سطح نظری نبودند؛ برای مثال:
-
افرادی که قلب آن‌ها سن بیولوژیکی بالاتری داشت، ۲.۵ برابر بیشتر در معرض نارسایی قلبی بودند.
-
مغزهایی که سریع‌تر پیر می‌شدند، خطر ابتلا به آلزایمر را تا ۱۲ برابر و خطر مرگ را تا ۱۸۲٪ افزایش می‌دادند.
-
الگوهای مشابهی برای کلیه‌ها، کبد و سایر اندام‌ها مشاهده شد که دقت بالای پیش‌بینی این آزمایش را نشان می‌دهد.
از سوی دیگر، یافته‌ها نشان داد افرادی که مغز یا سیستم ایمنی جوان‌تری نسبت به سن‌شان داشتند، ۵۶٪ کمتر در معرض مرگ طی دوره ۱۷ ساله مطالعه بودند. این موضوع نشان می‌دهد که پیری کندتر اندام‌ها فقط نشانه‌ای از سلامت خوب نیست، بلکه نقشی محافظتی و فعال در برابر بیماری‌ها دارد.
عوامل تسریع یا کاهش پیری اندام‌ها
مطالعه به بررسی عواملی پرداخت که ممکن است روند پیری را تسریع یا کند کنند.
-
تسریع پیری: استعمال دخانیات، مصرف بیش‌از‌حد الکل، و خواب ناکافی
-
کاهش پیری: ورزش منظم، خواب کافی، و مصرف برخی داروها یا مکمل‌ها مانند ایبوپروفن، روغن کبد ماهی و هورمون‌درمانی
اگرچه رابطه علّی قطعی اثبات نشده، این ارتباط‌ها مسیرهای عملی برای مداخله‌های سبک زندگی یا درمانی را پیشنهاد می‌کنند.
آینده پزشکی مبتنی بر پیری دقیق
آنچه این آزمایش را متمایز می‌سازد، کاربرد گسترده بالینی و تحقیقاتی آن است.
-
از نظر پزشکی، می‌تواند افراد در معرض خطر را سال‌ها پیش از ظهور علائم شناسایی کند و مداخلات پیشگیرانه را ممکن سازد.
-
همچنین می‌تواند زمینه‌ساز راهبردهای شخصی‌سازی‌شده ضد پیری باشد؛ برای مثال، اگر کبد فرد سریع‌تر پیر می‌شود، پزشک می‌تواند درمان‌های خاصی را پیشنهاد دهد.
در حوزه تحقیقات نیز این ابزار می‌تواند به‌عنوان معیاری دقیق برای سنجش اثربخشی داروها یا مداخلات ضد پیری به کار رود؛ اگر دارویی سن بیولوژیکی مغز یا کلیه را کاهش دهد، می‌توان آن را نشانه‌ای از موفقیت پیش از مشاهده پیامدهای بالینی دانست.
محدودیت‌ها و چشم‌انداز آینده
با وجود دستاوردهای چشمگیر، این تحقیق دارای برخی محدودیت‌ها است:
-
داده‌ها عمدتاً از جمعیت سفیدپوست میانسال بریتانیا استخراج شده‌اند؛ برای کاربرد جهانی، به آزمایش‌های متنوع‌تری در جوامع مختلف نیاز است.
-
هنوز مشخص نیست پروتئین‌هایی که بررسی شده‌اند، علت پیری‌اند یا صرفاً نشانه آن.
-
این تست هنوز از سوی سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) تأیید نشده است.
با این حال، این پژوهش گامی بلند در حوزه علم پیری (Geroscience) به شمار می‌رود؛ شاخه‌ای از علم که به جای افزایش صرف عمر، در پی افزایش دوره‌ی سلامتی بدن است. همان‌طور که ویس-کوری بیان می‌کند:
«اگر بتوانیم روند پیری را در یک اندام هم آهسته کنیم، ممکن است اثر آن به کل بدن سرایت کند.»
در دنیایی که پزشکی شخصی‌سازی‌شده در حال شکوفایی است، این آزمایش خون می‌تواند کلید پیری هوشمندانه‌تر، نه صرفاً طولانی‌تر باشد.
