غده آدرنال، یکی از غدد درون ریز مهم در بدن است که چند هورون مهم را ترشح می‌کند که در فرایند‌های مختلف بدن مانند متابولیسم و غیره مهم هستند. بروز هرگونه اختلال در تولید و ترشح این هورمون‌ها را می‌توان به‌عنوان نارسایی آدرنال در نظر گرفت که بیماری نسبتا شایعی است. این مشکل به‌کاهش هورمون‌های آدرنال در بدن منجر می‌شود که علائم سختی داشته و به‌سادگی نمی‌توان از کنار آن گذر کرد؛ البته که با پیگیری می‌توان به‌سادگی این مشکل را کنترل نمود.
در صورتی‌که مشتاق به‌کسب اطلاعات بیشتر در این باره هستید، تا انتهای این نوشته از درمانکده همراه باشید تا بررسی کنیم نارسایی آدرنال یا adrenal insufficiency چیست و چه علائم و راهکارهای درمانی‌ای دارد؟
نارسایی آدرنال چیست؟
همانطور که پیشتر گفته شد، این مشکل، ناشی از اختلال در کارکرد غده آدرنال است که هورمون‌های مهمی را در بدن به‌تولید می‌رساند. هورمون‌های آدرنال در تنظیم الکترولیت‌ها، قند خون و سایر متابولیسم‌های دیگر بدن موثر هستند. بدیهی است که اختلال در تولید و ترشح این هورمون‌ها می‌تواند مشکلات زیادی را برای افراد به‌وجود بیاورد و حتی در برخی موارد شدید باعث مرگ افراد شود. البته خوشبختانه این اتفاق بسیار نادر است و به‌سادگی می‌توان نارسایی آدرنال را تشخیص داده و کنترل کرد. همچنین عملکرد این غدد بر روی سطح کورتیزول در بدن نیز تاثیر گذار است که این هورمون مستقیما به‌استرس مربوط می‌شود.
هورمون‌های آدرنال
آدرنال هورمون‌های مختلفی را ترشح می‌کند که تاثیر این هورمون‌ها را بیشتر بررسی کردیم. غده فوق کلیوی به‌دو قسمت کلی کورتکس و مدولا تقسیم می‌شود. در این بین خود کورتکس نیز به‌سه قسمت تقسیم می‌شود که جزئیات این سه قسمت به‌شرح زیر است:
- داخلی یا رتیکولاریس: آندروژن‌های آدرنال ترشح می‌کند
- میانی یا فاسیکولاتا: گلوکوکورتیکوئید یا کورتیزول ترشح می‌کند
- خارجی یا گلومرولوزا: مینرالوکورتیکوئید یا آلدوسترون ترشح می‌کند
همچنین قسمت مدولا هورمون‌های عصبی را ترش می‌کند و در مواقع استرس بیشتر فعال هستند.
انواع نارسایی آدرنال
نارسایی آدرنال در کلی‌ترین حالت ممکن به‌سه نوع تقسیم می‌شود که این انواع به‌شرح زیر هستند:
- نارسایی آدرنال یا بیماری آدیسون: اختلال در عملکرد خود غدد فوق کلیوی
- نارسایی آدرنال ثانویه: غده هیپوفیز می‌تواند به‌اندازه کافی هورمون آدرنوکورتیکوتروپین تولید کند
- نارسایی آدرنال درجه دوم: ناحیه‌ای در مغز که بر عملکرد غدد فوق کلیوی تاثیر می‌گذارد، به‌درستی عمل نکرده و باعث کاهش سطح هورمون در بدن می‌شود.
نارسایی ثانویه آدرنال شایع‌ترین نوع این بیماری است و در رتبه دوم بیماری آدیسون قرار می‌گیرد. اما مورد سوم بسیار نادر است و اطلاعات دقیقی درباره آمار شیوع این بیماری وجود دارد.
علائم نارسایی آدرنال
نارسایی آدرنال، از هر نوعی، در ابتدای بروز خود علائم خفیفی را ایجاد می‌کند اما در طول زمان این علائم بدتر و بیشتر می‌شوند. لازم به‌ذکر است که همه انواع این بیماری علائمی مشا‌به‌‌به‌هم دارند که برخی از این علائم عبارت‌اند از:
- ضعف عضلانی
- خستگی مزمن
- درد در ناحیه شکم
- کاهش بی‌دلیل وزن
این علائم رایج‌ترین علائم بودند اما برخی علائم دیگر نیز وجود دارند که به‌شرح زیر هستند:
- سرگیجه
- استفراغ
- درد مفاصل
- حالت تهوع
- فشار خون پایین
- قاعدگی نامنظم
- تحریک‌پذیری عصبی
- کاهش قابل توجه قند خون
مشاهده هر کدام از علائم مذکور بدون بهبود در عرض حداکثر دو هفته حتما نیاز به‌مراجعه به‌پزشک فوق تخصص غدد دارد.
دلایل نارسایی آدرنال
مهم‌ترین دلیل نارسایی آدرنال (هر سه نوع) مشکلات خود ایمنی است. تحت این مشکلات سیستم ایمنی بدن، بافت‌های خود بدن را به‌عنوان تهدید خارجی در نظر گرفته و به‌آنها حمله می‌کند.
جالب است بدانید که براساس تحقیقات از هر 10 مورد تقریبا 8 مورد از این بیماری، خصوصا نوع آدیسون به‌واسطه خودایمنی اتفاق می‌افتد. (منبع: brighton) این مشکل می‌تواند تحت عوامل دیگری نیز بروز کند که این عوامل به‌شرح زیر هستند:
- بیماری سل
- صدمات مغزی
- جراحی هیپوفیز
- سرطان‌های فرعی
- نقص سیستم ایمنی
- اختلالات مادرزادی ژنتیکی
نارسایی حاد آدرنال
بر خلاف بسیاری از اختلالات هورمونی، نارسایی آدرنال می‌تواند در مدت زمانی کوتاه بروز کرده و فرد را به‌شرایط اورژانسی برساند. در این شرایط فرد سریعا باید تحت کنترل در بیمارستان قرار بگیرد و بی‌توجهی به‌این شرایط حتی می‌تواند خطر مرگ را به‌همراه داشته باشد. در صورتی‌که فرد قبلا برای این مشکل آزمایش داده، با بروز علائم این بیماری به‌صورت حاد و خیلی شدید، ابدا نباید منتظر نتیجه آزمایش بود و خیلی سریع باید به‌بیمارستان مراجعه کرد.
درمان نارسایی آدرنال
در حال حاضر، هیچ گونه درمان قطعی‌ای برای بیماری نارسایی آدرنال وجود ندارد اما می‌تواند علائم این بیماری را مدیریت و کنترل کرد که در اغلب موارد، متاسفانه بیماران تا آخر عمر خود مجبور به‌استفاده از داروهایی برای این امر هستند.
فرایند‌های کنترلی این مشکل می‌تواند متشکل از فعالیت‌های مختلفی باشد که همه این موارد باید بر اساس نوع بیماری، شرایط سلامتی فرد، سن و سال و برخی فاکتورهای دیگر در نظر گرفته شوند. قرص هیدروکورتیزون وفلودروکورتیزون از مهم‌ترین قرص‌هایی هستند که برای این مشکل تجویز می‌شوند. همچنین بیماران مبتلا به‌آدیسون باید برای بقیه عمر خود گلوکوکورتیکوئید و مینرالوکورتیکوئید را به‌صورت جایگزین دریافت نمایند.
اما چیزی که در کنار دارو درمانی اهمیت ویژه‌ای دارد، رعایت رژیم غذایی است. رعایت رژیم غذایی مناسب می‌تواند به‌خوبی در امر کنترل شرایط هورمونی بدن کمک کند؛ البته به‌عنوان مکمل دارویی نه جایگزین. رژیم غذایی باید بر اساس محدودیت‌های فرد تعیین شود و به‌همین واسطه، حتما توصیه می‌شود که به‌متخصص تغذیه مراجعه کنید.
جمع‌بندی
در بین اختلالات هورمونی، یکی از مشکلات رایج در سراسر جهان نارسایی آدرنال است. این مشکل می‌تواند علائم خفیف یا شدیدی داشته باشد و حتی در برخی موارد در صورت عدم پیگیری باعث مرگ شود. این مشکل به‌سادگی قابل تشخیص و کنترل است. در ابتدا نیاز است تا بر اساس شرایط و علائم بالینی، به‌پزشک متخصص مراجعه صورت گرفته و بعد از انجام آزمایشات، شرایط مشکل مشخص شود. سپس با بهره‌گیری از برخی داروها می‌توان این مشکل را تا آخر عمر تحت کنترل داشت.
در صورتی‌که برای پیگیری بیشتر این مشکل یا هر مشکل دیگری قصد مراجعه به‌پزشکان متخصص را دارد، می‌توانید از طریق سایت نوبت دهی آنلاین درمانکده برای دریافت نوبت پزشکان مختلف، از دکتر غدد گرفته تا فوق تخصص زنان اقدام کنید.