ستاره‌شناسان برای اولین بار یک آستروسفر اطراف ستاره‌ای مشابه خورشید کشف کرده‌اند که گامی بزرگ در درک تکامل ستارگان به شمار می‌آید. این کشف که در سمپوزیوم «۲۵ سال علم با تلسکوپ چاندرا» در تاریخ ۳ دسامبر ۲۰۲۴ اعلام شد، نگاهی نادر به شرایط اولیه ستارگانی مشابه خورشید ارائه می‌دهد.
آستروسفر چیست؟
آستروسفر به حبابی از گازهای یونیزه اطلاق می‌شود که توسط بادهای ستاره‌ای ایجاد شده و به عنوان یک پوسته محافظ اطراف ستارگان عمل می‌کند. به عنوان نمونه، هلیوسفر خورشید که تا فراتر از پلوتو امتداد دارد، منظومه شمسی را از پرتوهای کیهانی محافظت می‌کند.
اگرچه تحقیقات گسترده‌ای در این زمینه انجام شده، اما تاکنون چنین پدیده‌ای در اطراف ستارگانی با ویژگی‌های مشابه خورشید مشاهده نشده بود. کری لیس، پژوهشگر آزمایشگاه فیزیک کاربردی جانز هاپکینز، در مصاحبه‌ای با یک نشریه علمی معتبر اظهار داشت که شناسایی آستروسفر اطراف ستارگان متوسط، برای بیش از دو دهه گریزان بوده است.
ستاره هدف: HD 61005 ملقب به «پروانه»
ستاره HD 61005، که به دلیل دیسک گرد و غبار بال‌مانندش «پروانه» نامیده شده، هدف اصلی این تحقیق بود. حرکت سریع این ستاره در میان یک ابر گاز میان‌ستاره‌ای با سرعت حدود ۱۰ کیلومتر بر ثانیه، شکل خاص دیسک اطراف آن را ایجاد کرده است.
HD 61005 که از نظر اندازه و جرم شبیه خورشید است، به دلیل سن کم (۱۰۰ میلیون سال) و بادهای ستاره‌ای قوی‌اش برای مطالعه آستروسفرها انتخاب شد. ستارگان جوان معمولاً بادهای ستاره‌ای قوی‌تری تولید می‌کنند که شرایط مناسبی برای بررسی این پدیده‌ها فراهم می‌کند.
جزئیات جدید از داده‌های اشعه ایکس
مشاهدات تلسکوپ اشعه ایکس چاندرا نشان داد که یک هاله اشعه ایکس، HD 61005 را احاطه کرده است. این ساختار تقریباً ۱۰۰ برابر فراتر از هلیوسفر خورشید گسترش یافته و برخلاف انتظارات، شکل کروی به خود گرفته است. این امر نشان می‌دهد که بادهای قوی این ستاره فشارهای خارجی را خنثی می‌کنند.
بینشی به تکامل خورشید
این یافته‌ها می‌توانند اطلاعات ارزشمندی درباره رفتار اولیه خورشید و نقش محافظتی آن در برابر زمین جوان ارائه دهند. همچنین، درک این پدیده‌ها می‌تواند به ارزیابی قابلیت سکونت سیاراتی که به دور ستارگان مشابه می‌چرخند، کمک کند. این مطالعه گامی بزرگ در فهم نقش محافظتی آستروسفرها در سامانه‌های ستاره‌ای به شمار می‌آید.
