زبان عربی جزو دروس پیچیده و پرقانون برای دانش‌آموزان در تمام طول دوران تحصیل است. گاهی وقت‌ها این پیچیدگی و قواعد زیاد سبب بی‌علاقگی دانش‌آموزان به این درس و دوری خود‌آگاه یا ناخود‌آگاه آنها می‌شود. ممکن است به اشتباه تصور کنند این درس در آینده به کار آنها نمی‌آید، زبان مناسبی برای یادگیری نیست و قواعد آن مبهم و گیج‌کننده است. از آنجا که این یک مسئله بغرنج در میان دانش‌آموزان است، قصد داریم در این مقاله درباره بی‌انگیزگی اکثریت دانش‌آموزان نسبت به یادگیری این درس صحبت کنیم.
۱. پایه ضعیف دانش‌آموزان
خیلی وقت‌ها بی‌علاقگی دانش‌آموزان به درس عربی ناشی از پایه ضعیف آنها در سال‌های گذشته است. بسیاری از دانش‌آموزان این درس را صرفا با هدف قبولی می‌گذرانند و از اولین سالی که با آن آشنا می‌شوند توجه چندانی به اهمیت درک مفاهیم آن نمی‌کنند. در نتیجه بی‌آنکه تسلط کافی بر قواعد پایه‌ای و پیش‌نیاز مطالب سال‌های بعدی داشته باشند، با تمام وحشتی که نسبت به این درس دارند، پا به مقطع جدید می‌گذارند؛ به امید آنکه با ارفاق و کمک معلم سال بعد، این پایه را نیز با نمره قبولی بگذرانند. متاسفانه بسیاری از دبیران عربی دوران متوسطه با توجه به ضعف در پایه دانش‌آموزان با کمک‌های بسیار به گذراندن این درس کمک می‌کنند و ارفاق‌های فراوان آنها دو نتیجه منفی دارد.
- اولا دانش‌آموزان به نخواندن این درس و گذراندن آن عادت می‌کنند.
- دوما با پایه ضعیف‌تر وارد سال‌های بالاتر می‌شوند و این بی‌انگیزگی نسبت به عربی ادامه‌دار می‌شود.
۲. نبود عوامل تشویق‌کننده
انگیزه دانش‌آموزان برای یادگیری تمام درس‌ها در گرو عوامل تشویق‌کننده است. گاهی اوقات کم‌کاری معلمان و حتی خانواده‌ها در فراهم‌کردن این عوامل تشویق‌کننده و بدتر از آن ایجاد موارد بازدارنده، دلیل اصلی عوامل تشویق‌کننده است. توجه زیاد خانواده‌ها به فراگیری و تقویت زبان‌های دیگر مثل زبان انگلیسی ناخود‌آگاه دانش‌آموزان را به سمت این درس هُل می‌دهد و از یادگیری زبان‌های دیگر مثل عربی دور می‌مانند. این یکی از مهم‌ترین عوامل بی‌علاقگی دانش‌آموزان نسبت به یادگیری درس شیرین عربی است.
۳. مطالب کاملا تکراری و یکنواخت
باید بپذیریم که مطالب کتاب‌های پرحجم عربی مثل آموزش عربی هشتم کاملا یکنواخت طراحی شده و تصاویر آن هیچ تناسبی با علاقه مخاطبان این کتاب ندارد. شاید اگر در طراحی و اشاعه آن از شیوه‌ها و روش‌های هنری استفاده می‌شد و در بخش‌های مختلف آن به موضوعات متفاوتی اشاره می‌شد، اوضاع کمی فرق می‌کرد. نوجوانانی که این کتاب را می‌خوانند در صفحات کتاب‌های درسی دنبال مباحث جالب و متنوع می‌گردند.
می‌پذیریم که عربی زبان کتاب قر‌آن و هدف اصلی ما برای یادگیری این زبان، درک آیات قر‌آنی و احادیث است. اما اگر در قسمت‌های مختلف آن مطالبی با موضوعات مختلف مثل ورزش گنجانده می‌شد، اگر داستان‌های متنوع، لطیفه‌های جالب و حکایات پند‌آموز در آن وجود داشت، مسائل روز، دانستنی‌های علمی، شعرهای ادبی و … به زبان عربی در متون این کتاب نوشته می‌شد، شاید دانش‌آموزان رغبت بیشتری به یادگیری آن نشان می‌دادند.
۶. قواعد پیچیده و تمرینات زیاد
دلیل بی‌علاقگی درصد زیادی از دانش‌آموزان به درس عربی، حجم زیاد قواعد این کتاب درسی و پیچیدگی آنها است. به‌خصوص از جایی که مبحث صرف افعال عربی آغاز می‌شود. هر خط از این قواعد، تمرین‌های بسیار مهم و سختی دارند که باید فراگرفته شوند. این حجم از سختی دانش‌آموزان را برای یادگیری این درس بی‌انگیزه و بی روحیه می‌کند.
۷. آموزش نامطلوب دبیران پایه‌های قبل
هر دبیر روش خاص خود را برای تدریس این کتاب دارد که هرکدام بدی‌ها و خوبی‌هایی دارند. زمانی که دانش آموز نتواند با شیوه تدریس دبیر کنار بیاید یا به هر دلیلی مجذوب نحوه تدریس معلم عربی نشود، در غالب موارد گوش نمی‌دهد، یاد نمی‌گیرد و نسبت به این درس بی‌علاقه است. درمورد این مسئله عشق دبیر به این درس فوق‌العاده تعیین‌کننده است. دبیرانی که خود نسبت به زبان و کتاب عربی بی‌علاقه‌اند، تسلط کافی بر ادبیات عرب ندارند و در تدریس آن متخصص نیستند، طبیعتا نمی‌توانند با کلام خود دانش‌آموزان را مجذوب خود کنند.
۸. تصور کاربرد کمتر زبان عربی
زبان عربی از همه نظر با زبان انگلیسی مقایسه می‌شود. گاهی اوقات دانش‌آموز مبهوت کاربرد وسیع زبان انگلیسی در سطح دنیا به‌عنوان زبان اول و استفاده از آن در تحقیقات علمی، کارهای هنری، مسائل اقتصاد بین‌الملل و … ترجیح می‌دهد وقت و انرژی خود را به جای یادگیری زبان عربی، روی انگلیسی بگذارند.
برای دانش‌آموزانی که دلیل بی‌علاقگی آنها به این درس تصور کاربرد کمتر آن است، می‌توان با استفاده از ابزارهای کمک آموزشی، وسایل تکنولوژی، فیلم‌های آموزشی، پوسترهای جذاب، نمودارها و اسلاید‌ها و نرم‌افزارهای مختلف، عربی را هم‌سطح زبان نخست دنیا معرفی کرد.
راهکارهای علاقه‌مندسازی دانش‌آموزان به عربی
دبیران درس عربی باید بتوانند براساس الگوهای نوین تدریس کنند. بنابراین اولین و مهم‌ترین شرط اطمینان از گذراندن آموزش‌های لازم به معلمان و به‌کارگیری دبیران متخصصص است. طبیعتا برگزاری مسابقات مختلف و حضور زبان عربی در المپیاد‌ها و در نظر گرفتن جوایز به نفرات برتر، انگیزه دانش‌آموزان را برای یادگیری این درس بیشتر می‌کند. چه بهتر که سرودها و ترانه‌های ساده وارد کتب درسی شوند و بخشی از زمان کلاس به مکالمه عربی اختصاص یابد. بالطبع تشویق دانش‌آموزان به مطالعه مجلات عربی، شنیدن اخبار عرب‌زبان و جمع‌آوری لغات و عبارات پرکاربرد از یکنواختی این درس می‌کاهد و استفاده از فلش کارت‌ها در زمینه آموزش لغات و قواعد، تدریس را جذاب می‌کند.
در نهایت با به‌کارگیری وسایل نمایش شامل اسلاید‌ها، پوستر‌ها و پخش فیلم‌های نمایشی؛ وسایل گروهی شامل مکالمات گروهی، روزنامه‌دیواری، بازی نمایشی، اجرای تئاتر متن دروس؛ وسایل کمک آموزشی بصری یا شنیداری مثل نمایش فیلم‌های مرتبط با دروس یا پخش CD های آموزشی و نهایتا اجرای مسابقه در کلاس می‌توان توجه دانش‌آموزان را بیش از پیش به این درس جلب کرد.
حرف آخر
با وجود محرزبودن بی‌علاقگی دانش‌آموزان نسبت به درس عربی، همچنان می‌توان با فراهم‌کردن شرایط خاص روي رفتار دانش آموزان در تعامل با این درس اثر مثبت گذاشت و این فاصله را تا حدودی کم کرد. آنچه واضح است بخشی از این بی‌میلی به طراحی و حجم زیاد و سنگین محتوای این کتاب برمی‌گردد. شاید با یک تغییر اساسی در دروس این کتاب بتوان علاقه دانش‌آموزان متوسطه به زبان شیرین عربی را بیشتر کرد.