همه لوازم و تجهیزاتی که در کار خود، نیاز به کنترل ورود و خروج سیالات دارند، در اتصالات خود به آب بندها احتیاج پیدا خواهند کرد. آب بندی شیرآلات و تجهیزات مرتبط با سیالات عموما با استفاده از مقاطع لاستیکی انجام می شود. قطعات پلیمری به دلیل ویژگی انعطاف و مقاومت کششی، گزینه های مناسبی برای استفاده به عنوان آب بند در لوازم و تجهیزات مختلف هستند. این محصولات در میان مقاطع سخت تر نصب شده و درز موجود در بین اتصالات را می بندند.
قطعاتی که برای آب بندی در اتصالات و شبکه های نقل و انتقال سیالات استفاده می شوند، با توجه به ساختار ظاهری، نوع کاربرد و فاکتورهای دیگر تقسیم بندی می شوند. یکی از اصلی ترین مواردی که برای انتخاب قطعات در این زمینه باید در نظر گرفته شود، نوع مواد سیالی است که قطعه لاستیکی در مجاورت آن نصب می شود. در ادامه این مطلب به معرفی پر کاربردترین انواع آب بند سیالات پرداخته می شود و در انتها به نکاتی در رابطه با انتخاب قطعه برای این کار خواهیم پرداخت.
انواع آب بندی در قطعات
اتصالات موجود در تجهیزاتی که برای عملکرد خود نیاز به سیالات مختلف دارند، به دو دسته ثابت و متحرک تقسیم بندی می شوند. به همین جهت اصلی ترین فاکتور در تقسیم بندی انواع آب بند، همین مسئله است. به عنوان مثال واشر لاستیکی به عنوان یک آب بند برای قطعات ثابت استفاده می شود. این قطعه در بیشتر شیرآلات کاربرد دارد. بخش های ثابت پمپ ها، کمپرسورها و انواع سرسیلندر، تجهیزاتی هستند که نیاز به استفاده از آب بند ثابت دارند.
آب بندهای خمیری و نواری از جمله قطعاتی هستند که در اتصالات استاتیک قابل استفاده می باشند. برخی از تجهیزات صنعتی مانند دستگاه های نقل و انتقال و جمع آوری ریزدانه ها که در کارخانجات مختلف مثل سیمان، استفاده می شوند به انواع آب بند نیاز دارند. بکارگیری آب بندهای خمیری و نواری در این دستگاه ها بسیار رایج و متداول می باشد. تجهیزات کارخانجات سیمان، انواع آسیاب ها و کارخانه های فرآوری خاک و مواد صنعتی، دارای این نوع آب بندها می باشند.
پس از تقسیم بندی آب بندها به استاتیک و داینامیک، این محصولات به دسته های دیگری نیز تقسیم بندی می شوند. برخی از دستگاه ها با فشار آب و یا هوا کار می کنند. موتورهای هیدرولیک و پنوماتیک نمونه هایی از این تجهیزات می باشند. با توجه به این نکته می توان آب بندها را به دو دسته هیدرولیک و پنوماتیک نیز تقسیم بندی نمود. در تجهیزات دستگاه های هیدرولیک که با انواع سیالات مانند آب، روغن و … سروکار دارند، انتخاب پلیمر مناسب و سازگار با مایع اهمیت بالایی دارد.
این فاکتور در آب بندهای پنوماتیک که برای کنترل جریان هوا استفاده می شوند، اهمیت زیادی ندارد. به همین دلیل برای تولید این محصولات بیشتر از پلیمرهای مقاوم مانند PBR استفاده می شود. به عنوان مثال در ساخت انواع پکینگ لاستیکی که برای بکارگیری در سیستم های هیدرولیک تولید می شوند، پلیمرهای مختلفی مورد کاربرد هستند. بنابراین توجه فاکتورهایی مانند مقاومت در برابر دمای بالا، بی اثر بودن در مجاورت اسید، باز و حلال های شیمیایی و مقاومت در برابر انواع روغن، نکته مهمی است که برای انتخاب و خرید آب بند باید به آن توجه نمود.
کدام آب بندها کاربرد بیشتری دارند؟
پس از توضیح مختصر در رابطه با انواع آب بند، اکنون می توانیم به موضوع اصلی مقاله بپردازیم. کدام یک از قطعاتی که برای آب بندی و جلوگیری از نشتی در اتصالات استفاده می شود، کاربرد بیشتری دارند؟ برای پاسخ به این سوال ابتدا می بایست به میزان کاربرد تجهیزاتی اشاره کنیم که این محصولات در آنها نصب هستند. شیرآلات گوناگون در انواع بهداشتی و صنعتی و اتصالات ثابت در سیستم های انتقال مایعات، از مواردی هستند که اساسا برای کنترل جریان سیالات نصب و استفاده می شوند.
واشرها از اصلی ترین قطعات لاستیکی می باشند که برای جلوگیری از نشتی آب در این تجهیزات بکارگیری شده و با توجه به سایز، ساختار و جنس آنها می توان دسته بندی های متعددی برای آنها در نظر گرفت. علاوه بر آن تجهیزات مختلفی مانند انواع پمپ ها و کمپرسورها در ساختار خود نیاز به استفاده از واشر دارند. گفتنی است نقش این محصولات در ضربه گیری از اتصالات نیز پر رنگ است. به عبارت دیگر واشرهای لاستیکی علاوه بر آب بندی به کاهش صدا و ضربه گیری در قطعات نیز کمک می کند.
پکینگ های لاستیکی دسته دیگری از انواع پرکاربرد آب بند می باشند. این محصولات در سایزها و ساختارهای مختلفی تولید می شوند. ساختار پکینگ مورد استفاده در هر دستگاه، با توجه به نوع نصب و محل قرارگیری آن تعیین می شود. بنابراین دسته های بسیار زیادی برای این محصول تعریف شده است. ضمن این که مواد پلیمری که برای تولید آن استفاده می شود، متنوع می باشد. انواع الاستومرهای ضد روغن، ضد اسید و مقاوم در برابر حرارت، مواد اولیه تولید این محصول هستند.
از دیگر قطعات آب بند پرکاربرد می توان به انواع اورینگ لاستیکی اشاره نمود. این محصولات نیز مانند انواع واشر در اتصالات ثابت مورد کاربرد هستند. برخلاف انواع واشر، که ساختاری تخت دارند، اورینگ لاستیکی لبه نداشته و به همین جهت نصب آنها راحت تر است. این محصولات در دو دسته متری و مداربسته تقسیم بندی شده که هر یک از این انواع کاربردهای خاص و مشترک دارند. بر خلاف واشرها که برای نصب به سطح نیاز دارند، گاهی از مواقع اورینگ ها در شیار جداره داخلی اتصالات نصب می شوند.
در میان قطعات عنوان شده واشر و اورینگ در اتصالات ثابت استفاده می شوند و پکینگ لاستیکی (البته نه در همه موارد) در اتصالات متحرک کاربرد خواهد داشت. آب بندهای یکپارچه و انواع آب بندهای محور چرخشی، نمونه هایی هستند که می توان از پکینگ های لاستیکی در آنها استفاده نمود.