با توجه به رشد قابل توجه میزان ساخت و ساز در کشور، داشتن اطلاعات کافی درباره انواع مصالح ساختمانی و موارد کاربرد هر یک از آنها ضرورت دارد. فعالان عرصه ساخت و ساز، تنها در این صورت می توانند بهترین انتخاب را برای انجام پروژه های خود داشته باشند. استفاده از مصالح باکیفیت در صنعت ساختمان سازی می تواند در افزایش دوام و استقامت سازه در برابر حوادث طبیعی نقش مهمی ایفا کند.
آشنایی با اصول اولیه مهندسی زلزله، به عنوان یکی از بلایای طبیعی مرگبار، برای مهندسان عمران ضروری است. در این ارتباط دانلود استاندارد 2800 می تواند به عنوان یکی از منابع پربار، اطلاعات ارزشمندی درباره استحکام و مقاومت سازه در برابر زلزله ارائه دهد.
مصالح ساختمانی چیست؟
مصالح ساختمانی، از جمله مواد یا اقلامی هستند که در پروژه های ساختمان سازی مورد استفاده قرار می گیرند. این اقلام، یا به صورت طبیعی وجود دارند و یا اینکه توسط انسان ها ساخته می شوند. این مصالح جهت پیشبرد شروع تا پایان ساخت سازه به کار می روند. دسته بندی های مختلفی از این گروه مواد ساختمانی وجود دارد. سنگ، آجر و بتن برخی از پرکاربردترین آنها هستند.
وجه تمایز مصالح سنتی و مدرن امروزی در ساخت و ساز
پیشرفت تکنولوژی تاثیر زیادی در نحوه تولید، شکل و ترکیب انواع مصالح ساخت و ساز ایجاد کرده است. به طوریکه در عصر حاضر، سازه هایی ایمن تر و محکم تر در پروژه های ساخت و ساز را شاهد هستیم. اکثر مواد ساختمانی امروزی، در کارخانه ها تولید می شوند. ضمن آنکه مقاومت بالایی نیز در برابر حوادثی چون آتش سوزی یا بلایای طبیعی دارند.
انواع مصالح ساخت و ساز کدامند؟
مصالح استفاده شده در صنعت ساختمان سازی متنوع هستند. انتخاب هر یک از این مواد بر اساس هزینه تخمین زده شده برای پروژه متفاوت می باشد. در ادامه به معرفی انواع این مصالح می پردازیم.
خاک رس
یکی از انواع پرمصرف متریال های طبیعی در ساخت و ساز، خاک رس است. از ویژگی های این ماده می توان به چسبندگی و دانه بندی ریز آن اشاره کرد. کاربرد اصلی خاک رس جهت ایجاد متریال هایی برای کنترل دمای ساختمان و ثبات گرما در آن است. در واقع، در ثبیت سرما یا گرمای پروژه های ساختمانی، خاک رس بهترین گزینه معرفی می شود. تولید مصالحی چون کاشی، سفال، آجر یا ملات با استفاده از خاک رس انجام می شود.
سنگ
سنگ ها از جمله مواد جامد و سخت متشکل از یک یا چند کانی هستند. این گروه از مصالح ساختمانی شامل انواع سنگ های آذرین، دگرگون و رسوبی می باشند. در پروژه های ساختمان سازی، از سنگ های خام (طبیعی) و کارشده (غیرطبیعی) استفاده می شود. منظور از سنگ های غیر طبیعی، سنگ هایی است که بر اساس نوع کاربرد آنها به اشکال مختلفی مورد بهره برداری قرار می گیرند. سنگ های لوحی، قواره ای و چند وجهی برخی از انواع سنگ های کار شده هستند. از نمونه سنگ های طبیعی نیز می توان به این موارد اشاره کرد:
- سنگ های رودخانه ای
- سنگ های لایه ای
- سنگ های کوهی
- سنگ های لاشه ای
کاربرد انواع سنگ
امروزه، استفاده از سنگ ها به دلایلی چون سهولت استخراج، مقاومت بالا، تنوع بالا و قیمت مناسب در ساخت و ساز بسیار رایج است. از جمله کاربردهای این گروه از مصالح می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ساخت تونل
- نماسازی و دکوراسیون داخلی
- ساخت پی
- ساخت پله
چوب
چوب، از جمله مصالحی است که منشا طبیعی دارد. انواع مختلف و کیفیت متنوع این مصالح ساختمانی ایجاب می کند که در استفاده از آن، شرایط آب و هوایی محل پروژه مد نظر قرار گیرد.
چوب ها در دو دسته کلی طبیعی و مصنوعی مورد استفاده قرار می گیرند. چوب های مصنوعی در مقایسه با انواع طبیعی آن، مقاومت بیشتری در برابر حرارت، آب و گرد و غبار دارند. ضمن آنکه، قیمت این مصالح نیز مقرون به صرفه تر است. از این رو، کاربرد گسترده تری نیز در ساخت و ساز دارند. از انواع چوب های مصنوعی می توان اشاره کرد به:
- ام دی اف
- پلی وود
- نئوپان
- اچ دی اف
چوب ها در موارد زیر مورد استفاده قرار می گیرند:
- ساخت درب و پنجره
- نمای بنا
- کفپوش
- راه پله
- پنل ها و کمدهای دیواری
- کابینت
بتن
بتن ها، گروهی از مصالح ساختمانی تشکیل شده از آب و سیمان هستند. کاربرد اصلی این مواد، در ساخت فونداسیون سازه است. بتن ها، عمدتا در ترکیب با برخی مقاطع فولادی مانند میلگردهای آجردار جهت افزایش مقاومت کششی سازه مورد استفاده قرار می گیرند. انواع این متریال عبارت است از:
- بتن متخلخل
- بتن سبک
- بتن سنگین
- بتن پلیمری
- بتن خود متراکم
- بتن هوادار
آجر
آجرها از دیگر انواع مصالح ساخت و ساز هستند که از خاک رس و تحت تاثیر حرارت بالا تولید می شوند. کاربرد عمده آجرها در نمای ساختمان و ساخت دیوار و سقف است. انواع مختلف آجرها عبارتند از:
- آجر جوش
- آجر سنگفرش
- آجر سفالی
- آجر نسوز
آهن آلات، از مصالح ساختمانی پرکاربرد
آهن آلات، از مصالح ساختمانی پرکاربرد جهت افزایش دوام و مقاومت سازه ها هستند. این مصالح با دو ویژگی شاخص مقاومت بالا و قابلیت شکل پذیری شناخته می شوند. از کاربردهای این گروه از مصالح می توان به ساخت موارد زیر اشاره کرد:
- ابزارهای ساختمانی
- ورق ها
- درب ها
- نبشی ها
- میلگردها
شیشه
شیشه، متریالی شکننده است که از ماسه و سیلیکات ساخته می شود. در پروسه تولید شیشه ها جهت افزایش مقاومت آنها از تثبیت کننده ها استفاده می شود. در سبک ساختمان سازی امروزی، انواع شیشه های مات شونده هوشمند به کار می روند. این مدل شیشه ها جهت تنظیم میزان نور ورودی به ساختمان نقش مهی دارند. انواع مختلف شیشه عبارتند از:
- شیشه خم
- شیشه سکوریت
- شیشه نشکن یا لمینت
- شیشه دوجداره
- شیشه رنگی
- شیشه رفلکس
از شیشه ها در موارد زیر استفاده می شود:
- ساخت آینه، درب و پنجره
- نمای ساختمان
- کاشی
- بلوک شیشه ای
- المان های دکوراتیو
سیمان
سیمان، ترکیبی از مواد آهکی است که به صورت پودری نرم مورد استفاده قرار می گیرد. ترکیب این ماده با آب، بتن را ایجاد می کند که استفاده از آن در مقاومت سازه های مختلف نقش مهی دارد. علاوه بر ساخت بتن، این ماده در ساخت تونل، پل و پروژه های راه سازی نیز مورد استفاده قرار می گیرد. انواع این گروه از مصالح عبارتند از:
- سیمان رنگی
- سیمان نسوز
- سیمان پرتلند
ملات
ملات ها، متریال هایی هستند که در چسباندن مصالح مختلف ساختمانی مورد استفاده قرار می گیرند. جهت تولید ملات، از ماده پرکننده، ماده چسباننده و برخی افزودنی ها استفاده می شود. هواسازها، رنگدانه ها و مواد پوزولانی از جمله این افزودنی ها هستند که در افزایش خواص ملات نقش دارند.
گچ
گچ، یکی از رایج ترین مصالح ساختمانی است که منشا آن سنگ گچ موجود در سطح زمین است. برای استفاده از این سنگ، آن را خرد کرده و به کوره منتقل می کنند. در نهایت، پودرهای بسیار ریز سفید (گچ) در مصارف ساختمانی مورد استفاده قرار می گیرند. گچ ها در نازک کاری ساختمان، سفیدکاری، سقف و ستون ساختمان ها و ملات سازی کاربرد گسترده ای دارد. انواع مختلف این گروه از مصالح ساخت و ساز عبارتند از:
- گچ عاج
- گچ گیپتون
- گچ سیوا
دسته بندی مصالح ساخت و ساز بر اساس جنس
مصالح استفاده شده در ساختمان سازی بر اساس جنس در دو گروه ساده و مرکب دسته بندی می شوند:
مصالح ساختمانی ساده
این نوع مصالح ساخت و ساز به صورت طبیعی وجود دارند. مواد متشکله این مصالح، یکسان و یکدست هستند. از جمله این نوع مصالح می توان به سیمان، آجر، شن و بلوک اشاره کرد.
مصالح ساختمانی مرکب
مصالح مرکب ترکیبی از چند ماده مختلف هستند. بنابراین، در ساختار این مصالح، موادی با ترکیب مشابه وجود ندارد. بتن، ایزوگام، تیرچه و ملات برخی از انواع این گروه مصالح ساخت و ساز هستند.
دسته بندی مصالح ساخت و ساز بر اساس روش تولید
گاهی برخی مصالح ساخت و ساز به شکل مستقیم مورد استفاده قرار می گیرند. برخی از انواع دیگر این مصالح، پس از مراحل آماده سازی در پروژه مورد نظر به کار می روند.
مصالح ساخت و ساز پیش ساخته
مصالح ساخت و ساز پیش ساخته موادی هستند که ابتدا در کارخانه تولید و مونتاژ می شوند. در ادامه و پس از انتقال به محل مورد نظر، مورد استفاده قرار می گیرد. مزایای استفاده از این نوع مصالح ساخت و ساز عبارتند از:
- حفظ محیط زیست
- صرفه جویی در هزینه های انجام پروژه
- کاهش ضایعات محیطی
- صرفه جویی در زمان و نیروی انسانی
علیرغم مزایای فوق، انعطاف پذیری کم و زمان بر بودن طراحی مصالح پیش ساخته به عنوان بزرگ ترین معایب آنها معرفی می شود. از این نوع مصالح می توان انواع پانل های گچی، سرامیک و کاشی را نام برد.
مصالح ساخت و ساز درجا
مصالح ساختمانی درجا، از جمله مصالحی هستند که پس از استفاده به محل پروژه مورد نظر و ترکیب با سایر مصالح، مورد استفاده قرار می گیرند. برخی از انواع این نوع مصالح شامل موراد زیر هستند:
- چهارچوب
- قیرگونی
- اسکلت ساختمان
- انواع ملات
- بتن
فاکتورهای مهم در تعیین قیمت مصالح ساخت و ساز
در صنعت ساختمان سازی انواع مختلفی از مصالح ساخت و ساز مورد استفاده قرار می گیرند. هر یک از این مواد، قیمت متفاوتی دارند که بر اساس فاکتورهای زیر تعیین می شود:
- خواص فیزیکی ماده مانند جرم، چگالی و حجم
- خواص شیمیایی مانند مقاومت در برابر مواد اسیدی، قلیایی یا خوردگی
- خواص مکانیکی مانند مقاومت فشاری، کرنش و درجه سختی