یکی از دغدغه‌های جدی صاحبان کسب‌و‌کارهای آزمایشگاهی، تهیه‌ی دستگاه‌ها، قطعات و مواد مصرفی مربوط به کارشان است. زیرا هم قیمت این اقلام به شدت رو به افزایش است، هم روزبه‌روز امکان واردات آن‌ها سخت‌تر می‌شود.
در این مطلب ضمن بررسی مسائل و مشکلات مربوط به خرید تجهیزات، به بررسی راهکارهایی می‌پردازیم که این موضوع را تا حدی آسان کند. در صورتی که فعالیت شما در این زمینه است، پیشنهاد می‌شود تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
چه خطراتی که کسبوکار آزمایشگاهی را تهدید می‌کند.
شاید مهم‌ترین موضوعی که یک آزمایشگاه دارویی، شیمی، میکروبیولوژی یا … را تهدید کند، مشکل گرانی تجهیزات، قطعات مصرفی و غیر مصرفی، مواد لازم برای انجام آزمایشات و … باشد. بیایید به صورت مصداقی در مورد یکی از تجهیزات کروماتوگرافی صحبت کنیم. فرض کنیم شما یک دستگاه GC دارید و آزمایشگاه شما به صورت روزانه تعداد بسیار زیادی از این آنالیز انجام می‌دهد. یکی از قطعات دستگاه GC، ستون نام دارد. ستون GC یک قطعه‌ی مصرفی است و پس از مدتی، فرسوده می‌شود و نیاز به تعویض دارد. فرض کنیم قیمت هر ستون GC 1000 دلار باشد.
حال با توجه به این قیمت دلاری، در سال 1397 شما می‌توانستید هر ستون را به قیمت 3 تا 4 میلیون تومان در ایران تهیه کنید. اما امروز این قیمت حداقل 40 میلیون تومان است. چرا می‌گوییم حداقل؟ زیرا تنها چیزی که روی قیمت محصول تاثیرگذار است، افزایش قیمت دلار نیست. در سال‌های گذشته واردات تجهیزات آزمایشگاهی بیش از پیش سخت شده و شرکت‌های خارجی خیلی سخت با ایران کار می‌کنند. بنابراین برای خرید بسیاری از تجهیزات و قطعات، شرکت‌های بازرگانی ایرانی مجبور هستند یک دستگاه را در چند کشور مختلف بچرخانند تا اصطلاحا تحریم‌ها را دور بزنند و در نهایت محصول را به ایران برسانند. خود همین موضوع، یعنی حمل و نقل اضافه در کشورهای مختلف سبب گرانی بی‌اندازه‌ی محصولات می‌شود.
موضوع دیگری که می‌تواند به نوعی تهدید محسوب شود، موضوع قیمت خدمات در کنار تورم داخلی است. مثلا در سال 97 قیمت انجام یک آنالیز BET (آنالیز اندازه‌گیری سطح ویژه‌ی مواد) چیزی در حدود 150 هزار تومان بوده است و این قیمت در سال 1401 بین 250 تا 300 هزار تومان است. یعنی نهایتا قیمت انجام این آنالیز توسط آزمایشگاه دو برابر شده است. اما وقتی به سراغ مخارج آن آزمایشگاه می‌رویم، حداقل 10 برابر شده است. بارزترین موضوع درباره‌ی مخارج، موضوع اجاره‌ی محل کار است.
شاید برایتان این سوال به وجود بیاید که چرا آزمایشگاه‌ها قیمت خدماتشان را متناسب با قیمت دلار و تورم بالا نمی‌برند؛ در پاسخ به این سوال می‌توان این‌گونه گفت که در تعیین قیمت یک خدمت، یکی از فاکتورهای تاثیرگذار، قدرت خرید مشتری است. بله، درست است! می‌شود قیمت انجام خدمت را مطابق نرخ تورم یا قیمت دلار بالا برد؛ اما موضوع مهمی که اتفاق می‌افتد، این است که شما مشتریان خود را از دست می‌دهید. این موضوع در کسب‌و‌کارهایی که مخاطبشان دانشجویان هستند، خیلی هم سخت‌تر می‌شود.
اما چه باید کرد؟
مواردی که در بالا مطرح شد، مسائلی هستند که تمام مشاغل تا حدی با آن‌ها دست به گریبان هستند. اما سوال اصلی اینجاست؟ چه باید کرد؟ در ادامه به ذکر برخی موارد می‌پردازیم که هر کدام می‌تواند تا حدی در بهبود شرایط کمک کند. این موارد به طور کل به کاهش هزینه‌های مجموعه‌ی شما می‌انجامد.
تجهیزات آزمایشگاهی کارکرده به جای نو
مسلما به واسطه‌ی محدودیت‌های چند سال اخیر، شرکت‌های خارجی به ایران خدمات درستی نمی‌دهند و این موضوع افراد و شرکت‌ها را با مشکل مواجه کرده است. اما به طور اتفاقی یک وضعیت خوب پیش آمده است. آن هم این که ایران تبدیل شده است به گورستان تجهیزات آزمایشگاهی. تجهیزاتی که شاید به واسطه‌ی یک ایراد خیلی جزئی، سال‌هاست بدون استفاده افتاده‌اند.
اگر شما شرکت نوپایی دارید یا تحت هر شرایطی امکان خرید تجهیزات گران‌قیمت ندارید، می‌توانید سری به بازار تجهیزات کارکرده بزنید. شرکت‌هایی هستند که در چند سال گذشته به واسطه‌ی بالا بردن دانش فنی خود یا دیدن دوره‌های تعمیر در شرکت‌های سازنده، امکان تعمیر تجهیزات را دارند. حتی برخی از این شرکت‌ها تجهیزات خود را گارانتی می‌کنند و شما می‌توانید با خیال راحت دستگاه را تهیه و استفاده کنید. هر زمان هم که نیاز به پشتیبانی یا تعمیر باشد، بر سر دستگاه حاضر شده و مشکل را برطرف می‌کنند. مثلا یکی از این شرکت‌ها صدراپژوهش است. این شرکت با نزدیک به دو دهه سابقه در زمینه‌ی تجهیزات آزمایشگاهی، خدمات مفصلی در زمینه‌ی این دستگاه‌ها دارد. تجهیزاتی که صدراپژوهش در مورد آن‌ها خدمات می‌دهد، عبارتند از کروماتوگرافی، تجهیزات آنالیز عنصری، تجهیزات اسپکتروفتومتری و …
مدیریت هزینه‌ی مواد مصرفی
اگر سری به آزمایشگاه‌های شیمی بزنید، حتما خواهید دید که بسیاری از مواد مصرفی هدر می‌روند. این هدر رفتن مواد گاهی اوقات از سر عدم دانش کافی در مورد مواد است و گاهی هم از سر سهل‌انگاری. مثلا نیتروژن مایع یکی از اقلام مصرفی در زمینه‌ی آنالیز سطح است. این ماده در دمای اتاق تبخیر می‌شود. اگر شما برای نگهداری این ماده از ظرف مناسب استفاده نکنید، حتما بخش زیادی از آن تبخیر شده و هدر می‌رود.
شاید این هزینه‌های جزئی در گذشته خیلی خودشان را نشان نمی‌دادند، اما امروزه به واسطه‌ی قیمت‌های سرسام‌آورشان، خیلی به چشم می‌آیند و تاثیرگذار هستند.
بهترین حالت این است که یک سیستم انبارداری در مورد تجهیزات خود تهیه کنید تا از کمبود، هدررفت و استفاده‌ی صحیح هرکدام مطمئن شوید.
تبلیغات بهینه و کارا
یک جمله‌ی معروف قدیمی هست که بیان می‌کند نیمی از هزینه‌ی تبلیغات شما بیهوده است. اما دقیقا مشخص نیست کدام نیمه‌ی آن.
امروزه به کار بردن این جمله تا حدی درست نیست. یعنی با توجه به ابزارهای اندازه‌گیری موجود، دیگر جای شکی نیست که شما باید دقیقا بدانید چه میزان هزینه کردید و چقدر بازگشت داشته است. سعی کنید برای تبلیغات و بازاریابی کارتان از افراد حرفه‌ای و زبده استفاده کنید. در نظر داشته باشید که هر قدر میزان فروش خدمات یا محصولات شما کم می‌شود، از آن طرف باید هزینه‌ی تبلیغات را زیاد کنید. اما به این نکته هم توجه داشته باشید که تبلیغات شما باید بهینه و حساب‌شده باشد.
سعی کنید همه‌ی کانال‌های تبلیغاتی را همزمان استفاده نکنید. مثلا اگر قصد تبلیغ در شبکه‌های تلگرام و اینستاگرام را دارید، این ماه تلگرام را انجام دهید و ماه بعد اینستاگرام. تنها در این صورت است که متوجه می‌شوید کدامشان بازدهی بهتر دارند. البته بحث در مورد شیوه‌های تبلیغات خیلی گسترده است و در این مقاله نمی‌گنجد. اما در نظر داشته باشید که مدیریت تبلیغات جزء کلیدی‌ترین بخش‌های کار است که می‌تواند کسبوکار شما را در این میان زنده نگه دارد.
تعمیر تجهیزات آزمایشگاهی به جای خرید
بسیاری اوقات مشکل دستگاه شما با یک تعمیر جزئی قابل حل است. البته پیدا کردن فرد یا شرکت مناسب برای این کار شاید خیلی سخت باشد. اما اگر در زمینه‌ای فعالیت دارید، حتما دوستان و همکارانی دارید که دستگاه مشابه شما را داشته باشند. این افراد قبلا به مشکلات مشابه شما برخوردند و احتمالا افرادی را برای عیب‌یابی و تعمیر تجهیزات می‌شناسند. یکی از خدمات اصلی صدراپژوهش در زمینه‌ی تعمیر همین تجهیزات آزمایشگاهی است.
این نکته را در نظر داشته باشید که در صورت سپردن دستگاه خودتان به هر شرکتی، تضامین لازم را تهیه کنید. حتی اگر آن شرکت به شما تضمین نمی‌دهد، سعی کنید سابقه‌ی آن مجموعه را بررسی کنید. زیرا اگر دستگاه شما دست افراد نابلد برود، ممکن است خساراتی وارد کنند که با چند برابر هزینه‌ی اولیه‌ی تعمیر هم برطرف نشود.
تدوین آئین‌نامه‌ی استفاده از دستگاه
یکی دیگر از مواردی که کمتر به آن توجه می‌شود، آموزش کار با دستگاه‌هاست. دستگاه‌های زیادی وجود دارند که به دلیل استفاده نادرست از آن‌ها توسط کاربر دچار صدماتی شده‌اند. مثلا فرض کنید که شما در آزمایشگاهی خود یک دستگاه رطوبت‌سنج دارید. این دستگاه وزن مشخصی را قبول می‌کند و در صورت قرار گرفتن وزن بیش از اندازه، لودسل آن آسیب می‌بیند. خب! اینجا به راحتی می‌توانست دستگاه آسب نبیند اگر شما قبلا آموزش‌های لازم را به اپراتورهای آزمایشگاه داده بود.
سعی کنید برای استفاده از هر دستگاه، یک دفترچه‌ی راهنما تهیه کنید. هر کسی که قرار است با دستگاه کار کند، موظف است این دفترچه را مطالعه کند. در این صورت آسیب‌های احتمالی ناشی از استفاده‌ی غلط به حداقل می‌رسد.