فلز مس از پرکاربردترین فلزات صنعتی است که به دلیل ویژگی های منحصر به فرد خود در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می گیرد.
از جمله ویژگی های فلز مس می توان به؛ خواص شیمیایی و فیزیکی مطلوب، قابلیت چکش خواری بالا، شکل پذیری بالا، رسانایی الکتریکی بالا و مقاومت در برابر خوردگی اشاره کرد. از مصرف کنندگان فلز مس نیز عبارتند از: صنایع برق و الکترونیک، صنایع کشاورزی و پزشکی.
صنایع مختلف در سراسر دنیا برای تولید محصولات صنعتی و کاربردی، نیاز به مواد اولیه و تجهیزات خاصی دارند. یکی از مهم ترین مواد اولیه که به صورت مستقیم و غیرمستقیم در چرخه صنعت مورد استفاده قرار می گیرد، فلز مس است. فلز مس انعطاف پذیری بسیار خوبی داشته و از معدود فلزاتی است که می توان آن را به شکل فلز در طبیعت به کار برد. در ادامه بیشتر به ویژگی ها و کاربردهای این فلز در صنایع می پردازیم.
مس چیست؟
مس از عناصر ارزشمند در طبیعت با نماد Cu است که می توان آن را به شکل معدنی از طبیعت استخراج کرد. خواص منحصر به فرد فلز مس باعث شده تا بتوان از آن در صنایع گوناگون بیشترین استفاده را داشت. از جمله مهم ترین این خواص می توان به رسانای گرمایی و حرارتی بالای آن اشاره کرد. همچنین فلز مس قابلیت چکش خواری قابل قبولی داشته و بسیار مقاوم است. انعطافی که فلز مس از خود در برابر شکل پذیری نشان می دهد باعث شده تا بتوان از آن به اشکال مختلفی در تولید محصولات و تجهیزات صنعتی استفاده کرد. خواص آلیاژی و استحکام کششی مس، آن را به فلزی مطلوب تبدیل کرده است. به گونه ای که می توان از آن هم به شکل یک ماده اولیه و خالص و هم به شکل یک محصول نهایی استفاده کرد.
کاربرد فلز مس و مصارف آن
لیست مهم ترین کاربردها و موارد مصرف فلز مس عبارتند از:
- صنعت برق و الکترونیک
- صنایع مکانیکی
- صنعت پزشکی
- صنعت کشاورزی
- صنعت متالورژی
- صنایع شیمیایی
- فلزکاری
- صنایع دارویی
- صنعت رنگ سازی
- صنعت تولید پوست و چرم
- کانه آرایی
- صنعت کاغذسازی
- صنعت کشتی سازی
- کاربرد در انواع موتور، ژنراتور و ترانسفورماتورها
- کاربرد در ساخت لوله های خلاء
- کاربرد در دستگاه های تقویت کننده الکتریکی
- کاربرد در تولید کلیدهای انتقال برق الکتریکی (جهت انتقال جریان و رسانایی)
- صنایع حمل و نقل (در ساخت تجهیزات و قطعات کاربردی هواپیما، کامیون و…)
- صنایع نظامی (جهت ساخت تجهیزات نظامی همچون پوکه فشنگ و…)
- صنایع ساختمانی (برای ساخت انواع لوله مسی در پروسه لوله کشی، ساخت دستگیره درب و پنجره، ساخت انواعی از ظروف و مجسمه های تزئینی)
آلیاژهای مس
مس نه تنها به صورت خالص در صنایع استفاده می شود، بلکه می توان از ترکیب آن با دیگر عناصر کاربردی موجود در طبیعت آلیاژهای مهمی تولید و روانه بازار کرد. از جمله مهم ترین آلیاژهای مس به شرح زیر هستند:
- برنج: یکی از مهم ترین آلیاژهای مس است که از ترکیب مس با روی تولید می شود. از این آلیاژ می توان در تولید تجهیزاتی همچون سیم، پیچ، انواع اتصالات الکتریکی، ساخت لوله، ساخت لوازم تزئینی و دکوراتیو، ساخت آلات موسیقی و… استفاده کرد.
- برنز: از ترکیب مس با قلع می توان به این آلیاژ دست یافت. کاربرد در ساخت انواع مجسمه، فنر، سنجاق، اتصالات الکتریکی و…
- فسفر برنز: از ترکیب فلز مس با قلع و فسفر بدست می آید. در ساخت انواع فنر، یاتاقان، سیم مخصوص ساز و… استفاده می شود.
- آلومینیوم برنز: از ترکیب فلز مس با عناصری همچون؛ قلع، آهن، آلومینیوم، برنز و نیکل بدست می آید. از آن می توان برای ساخت انواع ابزار کاربردی، قطعات مخصوص موتور هواپیما و خودرو استفاده کرد.
- کوپرونیکل: از ترکیب فلز مس با آهن، منگنز و نیکل بدست می آید. بیشترین کاربرد در ساخت ظروف و سکه
- نقره نیکلی: از ترکیب فلز مس با نیکل و روی بدست می آید. در ساخت کلید، سازهای بادی و… استفاده می شود.
نحوه تعیین قیمت مس
از آن جایی که مس به شکل های مختلفی مورد استفاده قرار می گیرد، نمی توان قیمت کلی و دقیقی برای آن در نظر گرفت. بسته به خلوص این فلز و ویژگی های فیزیکی و شیمیایی که در آن وجود دارد، قیمت گذاری های مختلفی بر روی آن انجام می شود. نحوه تعیین قیمت مس به این بستگی دارد که در ترکیبات به کار رفته در آن چند درصد مس و چند درصد از عناصر فلزی دیگر موجود است. به عنوان مثال، قیمت آلیاژ مس که بیشترین درصد مس را در خود داراست (99 درصد مس و 1 درصد عناصر دیگر) با آلیاژ برنج که مقادیر کمتری از مس را داراست (95 درصد مس، 5 درصد روی) یکسان نیست.